نقشه‌برداری حرکتی قشری حین عمل ابزاری کلیدی در جراحی مغز است که با شناسایی دقیق نواحی حرکتی، ایمنی بیمار و کیفیت زندگی پس از عمل را تضمین می‌کند.

جراحی مغز، به‌ویژه در نواحی حیاتی، یکی از حساس‌ترین و پرریسک‌ترین حوزه‌های علوم اعصاب است. هرگونه مداخله در این نواحی می‌تواند پیامدهای جدی برای کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. در این میان، نقشه‌برداری حرکتی قشری حین عمل (Intraoperative Cortical Motor Mapping) به عنوان بخشی از پایش نوروفیزیولوژیک حین عمل (IONM)، نقش کلیدی در هدایت جراح و پیشگیری از عوارض بعد از جراحی ایفا می‌کند.

زمینه و اهمیت Motor Mapping

• محل ضایعه و ضرورت جراحی: وقتی تومور یا ضایعه‌ای در نزدیکی قشر حرکتی اولیه یا نواحی پیش‌حرکتی قرار دارد، تشخیص مرز سالم از بافت بیمار بسیار دشوار می‌شود. در چنین شرایطی، نقشه‌برداری عملکردی قشر حرکتی به جراح کمک می‌کند تا مسیر ایمن‌تری برای برداشت ضایعه انتخاب کند.

• پیشگیری از عوارض پس از عمل: اصلی‌ترین دغدغه‌ی جراحان و تیم پایش این است که بیمار بعد از عمل دچار مشکلاتی نظیر ضعف اندام‌ها، فلج نیمه‌ی بدن، اختلال در تعادل و راه‌رفتن یا حتی مشکلات گفتاری نشود. به همین دلیل، نقشه‌برداری نواحی حرکتی در طول عمل به‌عنوان یک سپر حفاظتی برای بیمار عمل می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از پایش حرکتی می‌تواند میزان عوارض پس از جراحی مغز را از حدود ۲۱٪ به ۱۳٪ کاهش دهد. این کاهش، در عمل به معنای بهبود کیفیت زندگی بیماران است.

• راهنمایی لحظه‌ای جراح: این روش مانند یک «سیستم هشدار» عمل می‌کند و به جراح می‌گوید که آیا ادامه برداشت تومور بی‌خطر است یا باید متوقف شود.

• افزایش دقت و کاهش خطر تشنج: تحریک مستقیم قشر مغز می‌تواند موجب تشنج شود. به همین دلیل، همراه با آن، الکتروکورتیکوگرافی (ECoG) برای پایش و مهار تخلیه‌های غیرطبیعی انجام می‌شود و در صورت نیاز از سرم سرد نمکی استفاده می‌شود.

• کاربردهای گسترده‌تر: این روش تنها محدود به تومور مغزی نیست، بلکه در جراحی‌های صرع، آنوریسم‌های مغزی و ناهنجاری‌های عروقی (AVM) نیز استفاده می‌شود.

ملاحظات بیهوشی در نقشه‌برداری حرکتی

• نوع بیهوشی: اگر بررسی حرکتی یا زبانی حین عمل ضروری باشد، می‌توان از کرانیوتومی بیدار استفاده کرد. در غیر این صورت، بیهوشی وریدی کامل (TIVA) معمول‌تر است.

• تأثیر داروها: داروهای استنشاقی می‌توانند آستانه تحریک حرکتی را بالا ببرند و تفسیر سیگنال‌ها را دشوار کنند.

• کنترل دما: دمای پایین بدن موجب افزایش تأخیر سیگنال‌ها و کاهش دقت پایش می‌شود.

نقش تیم و رویکرد چندوجهی

موفقیت در Motor Mapping تنها به تکنولوژی وابسته نیست، بلکه تجربه و مهارت تیم نوروفیزیولوژی و جراحی نقشی حیاتی دارد. یک تیم باتجربه می‌تواند:

• از بروز خطاهای مثبت یا منفی کاذب جلوگیری کند،

• تصمیم‌گیری درست در شرایط بحرانی را تسهیل کند،

• و دقت شناسایی نواحی حرکتی را به حداکثر برساند.

جمع‌بندی

نقشه‌برداری حرکتی قشری حین عمل، ابزاری حیاتی برای جراحی‌های مغز است که امکان برداشت ایمن ضایعات نزدیک به نواحی حرکتی را فراهم می‌کند. این روش با شناسایی دقیق نواحی عملکردی، کاهش خطر ناتوانی‌های پس از عمل و هدایت لحظه‌ای جراح، نه‌تنها ایمنی بیمار را تضمین می‌کند بلکه کیفیت زندگی او را پس از عمل نیز بهبود می‌بخشد.

منبع:

Jahangiri FR, Dobariya A, Kruse A, Kalyta O, Moorman JD. Mapping of the Motor Cortex. Cureus. 2020;12(9):e10645.